Βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Εμμανουήλ Ροΐδη
Σύρος 1894. Ο σύζυγος και η Χριστίνα. Ένας άνδρας αποφασίζει να παντρευτεί το ερωτικό αντικείμενο του πόθου του για να πάψει να είναι ερωτευμένος. Η Χριστίνα «κλέβει» τις σκέψεις του και τις αποκαλύπτει στους θεατές. Ο άνδρας – παρών και απών στη σκηνή – παλεύει να «θάψει» τον έρωτά του. Φιλαρέσκεια, πόθος, χιούμορ, ζήλεια και αποκάλυψη όλων των ανδρικών στερεοτύπων για τον έρωτα και τον γάμο. Η εξαίρετη σπαρταριστή νουβέλα «Ψυχολογία Συριανού συζύγου» του Εμμανουήλ Ροΐδη έχει παρουσιαστεί αρκετές φορές στην ελληνική θεατρική σκηνή. Είναι η πρώτη φορά που το έργο ερμηνεύεται από γυναίκα. Την Παρασκευή 11 Μαρτίου θα ακολουθήσει μετά την παράσταση κουβέντα με τους συντελεστές της παράστασης και το κοινό πάνω στη θεματική της ισότητας και των δικαιωμάτων της γυναίκας.
Σκηνοθεσία-μουσική επιμέλεια: Γιάννης Λεοντάρης
Διασκευή και δραματουργική επεξεργασία: Αιμιλία Βάλβη
Σχεδιασμός φωτισμού: Νίκος Βλασόπουλος
Σχεδιασμός και κατασκευή κοστουμιών: Αιμιλία Βάλβη
Κατερίνα Γώγου: Το Γαμώτο που δεν έζησα (Πρόγραμμα)
Ημ/νία
Ώρα
Τοποθεσία
Σαβ 02 ΑΠΡ 2022
21:00
Κριτοβουλίδου 15-17, Ρέθυμνο
Κυρ 03 ΑΠΡ 2022
21:00
Κριτοβουλίδου 15-17, Ρέθυμνο
Το έργο του Ανδρέα Ζαφείρη είναι βασισμένο στη ζωή, το έργο αλλά και την πυκνή, σε ιστορικό χρόνο, περίοδο που έζησε η πιο σημαντική δημιουργός της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η άγρια μοναδικότητα των στίχων της, η εκπληκτική της ενσυναίσθηση για τη σύγχρονη ζωή στο αστικό τοπίο, η έμπρακτη αγάπη της για το διαφορετικό, το περιθώριο, τους κολασμένους, η αυτοκαταστροφική της διαδρομή ως αντικαθρέφτισμα μιας ολόκληρης κοινωνίας την τοποθέτησαν κορυφαία του Χορού στην «Αγία Τριάδα των Εξαρχείων» (Σιδηρόπουλος, Άσιμος, Γώγου).
Η υγρασία, η βροχή, το negative στην ανάμνηση, η σκέψη που γίνεται στο σκοτάδι με κλειστό παράθυρο! Στο έργο «Τέρας» δύο άντρες ο Άρης και ο Κρις διαπραγματεύονται την εξέλιξη της ζωής τους με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.
Ο Κρις επισκέπτεται τον Άρη στο σπίτι του (σε ένα υπόγειο) με σκοπό να δώσει ένα τέλος στην γνωριμία τους και να του ανακοινώσει κάτι πολύ σημαντικό για τον ίδιο. Ανάμεσα τους μια γυναίκα-μάνα που αδυνατεί να κατανοήσει την έννοια της διαφορετικότητας!
Με στοιχεία εγκλεισμού και κλειστοφοβικής ατμόσφαιρας τα πρόσωπα του έργου έρχονται αντιμέτωπα με τον ίδιο τους τον εαυτό ενώ πάντα ένα τέρας παραμονεύει στο σκοτάδι και επηρεάζει τα όσα συμβαίνουν στο υπόγειο.
Το έργο αναφέρεται στους ανθρώπους που έχουν μπει στο περιθώριο για τις επιλογές τους και εξαιτίας του αποκλεισμού τους πολλές φορές δημιουργούν τέρατα στην φαντασία τους, φοβίες, και ανασφάλειες. Κάθε δάχτυλο που σε κρίνει είναι και ένα μικρό Τέρας που σε σπρώχνει στο σκοτάδι. Στο τέλος ο ήρωας ελευθερώνεται γιατί έχει επιθυμία να ζήσει και να προχωρήσει μπροστά. Δεν είναι εύκολη υπόθεση αλλά η παράσταση αποσκοπεί ακριβώς σε αυτό: να δώσει, σε κάποιον που έχει νιώσει έτσι, μια μικρή δόση αυτοπεποίθησης να αφήσει πίσω του ότι τον σκοτώνει και να βγει στο φως, στην ζωή που θα την χτίσει με τους δικούς του όρους.
Στο αφήγημα του Θανάση Βαλτινού, η προσωπική μαρτυρία του Αντρέα Κορδοπάτη καταφέρνει να λειτουργήσει ως η συλλογική έκφραση των παθών κάθε νόμιμου ή παράνομου μετανάστη, τότε ή σήμερα, είτε διασχίζοντας τον Ατλαντικό Ωκεανό, είτε τη Μεσόγειο Θάλασσα.
Οι καταγεγραμμένες «μνήμες» του ήρωα διασώζουν τις δοκιμασίες της γενιάς του και μας βοηθούν να αντιληφθούμε την ευρύτερη πραγματικότητα εκείνης της εποχής, κατανοώντας ταυτόχρονα τον πόνο και τα δάκρυα των ανώνυμων προσώπων, που σήμερα φιγουράρουν ακάλεστα στην οθόνη της τηλεόρασής μας κάθε βράδυ.
Για “το συναξάρι” έγραψε ο Αλέξανδρος Κοτζιάς το 1972 : «Eκείνο που χαρίζει διαστάσεις και λειτουργικότητα σ’ αυτό το επιφανειακά απλούστατο αφήγημα είναι το αριστοτεχνικό ύφος του, το στενά δεμένο με τις γνήσιες νεοελληνικές ρίζες. Έτσι, ενώ παρακολουθούμε τις τυπικές περιπέτειες ενός θεόφτωχου Πελοποννήσιου λαθρομετανάστη στην Aμερική στις αρχές του αιώνα, βλέπουμε χάρη στα λεγόμενα αλλά και τα παραλειπόμενα να φωτίζουνται ουσιαστικά σημαντικές πλευρές της εθνικής φυσιογνωμίας μας. Αποφλοιώνοντας το είδωλο που μας προσφέρει ο συγγραφέας διακρίνουμε βασικές δομές της νεοελληνικής κοινωνίας, που έδιωξε και διώχνει από τα σπλάχνα της στρατιές ολόκληρες από άκληρους, και παράλληλα αντιλαμβανόμαστε την ψυχοσύνθεση, το πνευματικό επίπεδο, την όλη ποιότητα και κατάσταση των ανθρώπων εκείνων που πήραν και παίρνουν των ομματιών τους αναζητώντας στην ξενιτιά ό,τι τους αρνήθηκε η πατρίδα, την επιβίωση.»
σκηνοθεσία Μιχάλη Βιρβιδάκη
Το πρόσωπο του Κορδοπάτη ερμηνεύει ο ηθοποιός Φώτης Κοτρώτσος
σκηνικά και τα κοστούμια : Ξανθή Κόντου
σύνθεση των ήχων: Δημήτρη Ιατρόπουλου
φωτισμοί : Μικαέλα Παπά
βοηθός σκηνοθέτη: Μιχάλης Ναξάκης.
Στην έναρξη της παράστασης ακούγεται ηχογραφημένη η φωνή του συγγραφέα.
Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου είναι αφήγημα-ντοκουμέντο του Στρατή Δούκα. Πρωτοδημοσιεύθηκε το 1929 και είναι μια από τις συντομότερες και πιο δραστικές αφηγήσεις της περιπέτειας όσων δεν μπόρεσαν να διαφύγουν έγκαιρα από τη μικρασιατική ακτή. Η συγκλονιστική αυτή μαρτυρία θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα της Γενιάς του 1930. Η αφήγηση είναι επικεντρωμένη σχεδόν αποκλειστικά στον αγώνα για επιβίωση του αιχμάλωτου Νικόλα Κοζάκογλου (Καζάκογλου στην α΄ έκδοση) που κατόρθωσε να επιζήσει κάτω από οριακές συνθήκες αιχμαλωσίας. Ο συγγραφέας τις καταγράφει άμεσα με τον πιο απλό τρόπο γραφής, χωρίς ανώφελες ωραιολογίες και άσκοπους συναισθηματισμούς, ακριβώς όπως ο ίδιος ο Καζάκογλου του τις αφηγήθηκε το 1925 σε ένα χωριό της Κατερίνης. Έτσι είναι πολύ δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο, να διακρίνει κανείς πού αρχίζει και πού τελειώνει η συμβολή του συγγραφέα. Γεγονός πάντως, είναι ότι το πρόσωπο του αφηγητή δεν προβάλλεται σε κανένα σημείο της αφήγησης· αντίθετα αναδύεται από την ουσία των γεγονότων που αφηγείται, αποκτώντας τις διαστάσεις ενός προσώπου συλλογικού. Ο πόνος και η απόγνωση της αιχμαλωσίας μοιάζει να μην είναι μόνο του αφηγητή αλλά πολλών ανθρώπων μαζί, όλων όσων είχαν την ίδια με αυτόν εμπειρία, τους οποίους εκπροσωπεί σαν ο κορυφαίος του χορού.
συντελεστές
Σκηνοθεσία – Διασκευή: Μανώλης Σειραγάκης
Σκηνικά Κοστούμια: Κάλλη Καραδάκη
Μουσική: Στέλιος Ζουμαδάκης
Χορογραφία: Μαργαρίτα Τσελίκη
Τραγούδι: Μάλαμα Πατρέλη
Body Percussion: Βασιλική Μάρκου
Φωτογραφίες: Κλεάνθης Σιμιρδάνης
Διανομή
Δημήτρης Βαρελάς
Γιαννης Χατζηβασιλείου
Αντώνης Βαμιεδάκης
Αφροδίτη Σιαφάκα
Γιάννης Μαυρίδης
Μαρία Βασιλειάδου
Ελένη Κομπιτσάκη
Σάρα Τζορμπατζί
Μαργαρίτα Τσελίκη
Αλέξανδρος Μάνταρας
Συγγνώμη
Σκηνοθεσία: Μανώλης Σειραγάκης
Κείμενο: Μάρτα Μπουτσάκα
Έργο –ντοκουμέντο, βασισμένο σε αληθινά περιστατικά, πραγματεύεται το θέμα της βίας και το πώς αυτή διαμορφώνει αλλά και αλλοιώνει τον ψυχισμό των νέων ανθρώπων και τις ισορροπίες μιας οικογένειας, κατ’επέκταση μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Κεντρικό ρόλο στο έργο αυτό-όπως και στα περισσότερα έργα της Μπουτσάκα-έχει η οικογένεια. Μια μεσοαστική, «φυσιολογική» οικογένεια που έρχεται ξαφνικά αντιμέτωπη με τον χειρότερο εφιάλτη της, συνειδητοποιώντας πως η βία μπορεί να μην αφορά μόνο τους άλλους και τα βίαια περιστατικά μπορεί να μην εξαντλούνται στην παρακολούθηση «ακατάλληλων» πλάνων στο διαδίκτυο. Ένα αναίτιο και απρόκλητο βίαιο γεγονός θα αλλάξει για πάντα τη ζωή αυτής της οικογένειας και θα προκαλέσει έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο ευθυνών, αλληλοκατηγοριών και ερωτημάτων. Πόσο εύκολα γίνεται κάποιος «δράστης» από «θεατής»; Πού σταματάει η ευθύνη των γονιών για τις πράξεις των παιδιών τους; Πόσο εύκολα ξεπερνάει κάποιος τα όρια του «φυσιολογικού»; Πώς ξυπνάει αυτός ο «σκοτεινός συνεπιβάτης» πού όλοι έχουμε μέσα μας;
Χρησιμοποιώντας την τεχνική του Flash back, η συγγραφέας καταργεί την ευθύγραμμη αφήγηση και εναλλάσσει τις σκηνές από το παρελθόν και το παρόν με ταχύτητα, καταγράφοντας τα γεγονότα και παρουσιάζοντάς τα στον θεατή χωρίς ίχνος διδακτισμού.
Ο θεατής παρακολουθεί μια παράσταση που μοιάζει με παζλ, ένα παζλ που το συνθέτουν οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις, η σωματική και λεκτική βία, ο θυμός, η οργή και η απορία. Όμως, όταν το παζλ αυτό ολοκληρωθεί, τα ερωτήματα δεν θα έχουν απαντηθεί, δεν θα υπάρχει ετυμηγορία, ο καθένας μας καλείται να δώσει την δική του απάντηση. Ίσως τελικά πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τα πάντα. « Τι έφταιξε;» θα αναρωτηθεί προς το τέλος του έργου η μητέρα, για να πάρει την αποστομωτική απάντηση από τον πατέρα: «Δεν ξέρω∙ γιατί πέφτει το αεροπλάνο;»
Η πολυβραβευμένη Καταλανή συγγραφέας Μάρτα Μπουτσάκα γεννήθηκε το 1978 στη Βαρκελώνη και σπούδασε σκηνοθεσία και δραματουργία στο Ινστιτούτο Θεάτρου της Βαρκελώνης. Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων θεατρικής γραφής και τα έργα της έχουν βραβευτεί απο διάφορους φορείς της Ισπανίας.
Το έργο Συγγνώμη (Plastilina) γράφτηκε το 2006 και τιμήθηκε με το βραβείο Ciudad de Alcoi το 2007. Την ίδια χρονιά ήταν υποψήφιο για το βραβείο Marques de Bradomin, το σημαντικότερο βραβείο για νέους δραματουργούς στην Ισπανία, καθώς και για το βραβείο MAX 2010. Το έργο έχει παρασταθεί στην Ισπανία, στη Βενεζουέλα, στο Ελ Σαλβαδόρ, στη Γουατεμάλα και στην Κύπρο. Στην Ελλάδα το έργο ανέβηκε το 2015 σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά στο θέατρο Σταθμός.
λίγα λόγια για το έργο
Ο Καταλανός συγγραφέας Τζόρντι Γκαλθεράν, συνδυάζοντας το χιουμοριστικό με το δραματικό στοιχείο, καταγγέλει το σκληρό εργασιακό περιβάλλον του σύγχρονου καπιταλισμού. Στήνοντας την πλοκή με σασπένς, φέρνει το θεατή αντιμέτωπο με συνεχείς ανατροπές, για να τον οδηγήσει σε ένα απρόβλεπτο τέλος.
Ο συγγραφέας Τζόρντι Γκαλθεράν αναφέρει για το έργο: «Η ΜΕΘΟΔΟΣ GRONHOLM» αποπειράται να μιλήσει για τη σκληρότητα στις εργασιακές σχέσεις. Και θέλησα να το κάνω αυτό με αφορμή μία από τις πλέον απάνθρωπες διαδικασίες που υφίστανται στον εργασιακό κόσμο: την επιλογή προσωπικού. Η υπόθεση είναι απλή: oι τελευταίοι τέσσερις υποψήφιοι για μία θέση ανώτατου στελέχους σε μια σημαντική πολυεθνική εταιρεία συναντώνται και υποβάλλονται στις τελευταίες δοκιμασίες της διαδικασίας επιλογής, δοκιμασίες οι οποίες, ακροβατώντας στο παράλογο, δε φαίνεται να έχουν καμία σχέση με αυτή καθαυτή τη θέση εργασίας.
Η ιδέα του παιχνιδιού ως αναγωγή στις ανθρώπινες σχέσεις, παιχνίδι το οποίο πάντα υπάρχει στα έργα μου, μετατρέπεται στο συγκεκριμένο έργο στην απόλυτο σύνδεσμο: οι πρωταγωνιστές παίζουν μεταξύ τους και το κοινό προσκαλείται να συμμετάσχει μαζί τους, προσπαθώντας να ανακαλύψει ποιο είναι το ψέμα και ποια η αλήθεια, εάν και όπου αυτό είναι δυνατόν.
Όλες οι δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλονται οι υποψήφιοι, όσο απίστευτο κι εάν φαίνεται, είναι εμπνευσμένες από πραγματικές τεχνικές επιλογής προσωπικού, καταγεγραμμένες σε σοβαρά έργα που έχουν εκπονήσει ειδικοί επί του θέματος. Το μόνο πράγμα που κάνει το έργο είναι να φτάσει τις δοκιμασίες στα άκρα, χωρίς να κρύψει το κωμικό στοιχείο που υποκρύπτεται σ’αυτές.
Η ιδέα για το έργο αυτό γεννήθηκε από μια πραγματική, ανέκδοτη ιστορία. Σε ένα δοχείο απορριμμάτων στη Βαρκελώνη βρέθηκε μια σειρά εγγράφων στα οποία ένας υπάλληλος του τμήματος προσωπικού από μια αλυσίδα σουπερμάρκετ είχε σημειώσει τις εντυπώσεις του για τους υποψηφίους που απευθύνονταν στη θέση του ταμία. Τα σχόλια έβριθαν φράσεων σεξιστικών, ξενοφοβικών και βάρβαρων, του τύπου “χοντρή”, “βλαμμένη, ούτε χειραψία δεν ξέρει να κάνει…”, “τσιριχτή φωνή, μοιάζει ηλίθιος…”, κλπ. Εκείνος ο υπάλληλος, οχυρωμένος πίσω από την “ιερά αποστολή” που του είχε ανατεθεί, θεωρούσε ότι είχε το δικαίωμα να γράφει αυτές τις ανοησίες για άτομα που δε γνώριζε καθόλου, τη δύναμη να τους δώσει ή να τους αρνηθεί μια θέση εργασίας και τη δυνατότητα να είναι σκληρός και αδυσώπητος. Φανταζόμουν αυτές τις άμοιρες κοπέλες που προσπαθούσαν να δώσουν μια καλή εικόνα για το άτομό τους, μια εικόνα “επαγγελματικώς ορθή”, προσπαθώντας να κάνουν αυτό που εκείνες πίστευαν ότι ήταν το προσδοκώμενο, έτοιμες ακόμη και να υποστούν κάποιες μικρές ταπεινώσεις προκειμένου να προσληφθούν σ’ αυτήν τη δουλειά που την είχαν ανάγκη… Αυτό είναι που κάνουν, σε ακραίο βέβαια βαθμό, οι πρωταγωνιστές της «Μεθόδου Gronholm» – γιατί δεν έχει σημασία ούτε ποιοι είμαστε, ούτε πώς είμαστε, αλλά ποιοι φαινόμαστε ότι είμαστε. Η πραγματική μας ταυτότητα δεν ενδιαφέρει κανέναν, ούτε καν εμάς τους ίδιους. Για αυτές τις μικρές, παράπλευρες επιπτώσεις του καπιταλισμού μιλά αυτή η κωμωδία.”
Ο ψυχίατρος Μάρτιν Ντάισαρτ, λέει πολλές αλήθειες και η ανατροπή των βεβαιοτήτων του ως επιστήμονα και ως ώριμου άντρα αντιδιαστέλλεται με τη διαφορετικού είδους έκπληξη του 17χρονου δράστη Άλαν Στρανγκ, καθώς και οι δύο ανακαλύπτουν βήμα-βήμα την πολυπλοκότητα του εαυτού τους και γενικότερα της ανθρώπινης φύσης.
Ο ψυχολόγος Μάρτιν Ντάισαρτ είναι ρόλος-κλειδί. Η επαφή του με τον έφηβο Άλαν Στρανγκ φωτίζει σταδιακά τα κίνητρα της πράξης του νεαρού παιδιού (να τυφλώσει τα άλογα) και βοηθάει τον ίδιο να αναθεωρήσει την ικανότητά του να ξεκλειδώσει το υποσυνείδητο ενός άλλου ανθρώπου. Η σύγκλιση ασθενούς και γιατρού μέσα από την παράλληλη «αποφλοίωση» είναι από τα πιο δυνατά στοιχεία του έργου.
Το Έκβους παρουσιάστηκε στο Λονδίνο το 1973 και κατόπιν ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ και στο Παρίσι, το 1976. Αρκετά χρόνια μετά, το 2007, ανέβηκε και πάλι με πρωταγωνιστή τον Ντάνιελ Ράντκλιφ, ενώ μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο το 1977 από τον Σίντνεϊ Λιούμετ, με πρωταγωνιστή τον Ρίτσαρντ Μπάρτον.
Στην Ελλάδα, το Έκβους ανέβηκε για πρώτη φορά από τον Δημήτρη Ποταμίτη στο «Θέατρο Έρευνας» με παρτενέρ τον Νίκο Τζόγια.
Ο Σάφερ, γνωστός και στην Ελλάδα από τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισαν τα έργα τόσο στη σκηνή (Μαύρη κωμωδία, 1965) όσο και στην οθόνη (Αμαντέους, 1984), εμπνεύστηκε αυτό το ψυχολογικό δράμα από ένα πραγματικό γεγονός, την ανεξήγητη πράξη ενός εφήβου, που- χωρίς προφανή λόγο- έβγαλε τα μάτια έξι αλόγων.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Μανώλης Σειραγάκης
Σκηνογραφία-Ενδυματολογία: Κάλλη Καραδάκη
Πρωτότυπη Μουσική: Στέλιος Ζουμαδάκης
Η πρωτότυπη μουσική του έργου εκτελείται ζωντανά (κιθάρα: Στέλιος Ζουμαδάκης, φαγκότο: Μαρίνα Δημητριάδου)
Ο ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός του Δήμου Ρεθύμνης αποτυπώνεται σε κάθε έκφραση και δράση πολιτισμού. Στη φετινή αναβίωση του αναγεννησιακού παρελθόντος του Ρεθύμνου, ο Άνθρωπος πρωταγωνιστεί: Πρόσωπα που ταύτισαν την προσωπική τους διαδρομή με την εξέλιξη του τόπου που γεννήθηκαν ή επισκέφθηκαν, στο διάβα των αιώνων, προσωπικότητες που συνδέθηκαν οργανικά με τη γη που τους φιλοξένησε και μοιράστηκαν με τους ανθρώπους της αισθήματα που ανατάσσουν την ψυχή και προάγουν τη ζωή σε υψηλά επίπεδα.
Η Αλήθεια, ο Έρωτας, η Μελαγχολία, αναδύονται, μέσα από τις ιστορίες τους, ως αναγεννητικά στοιχεία της καθημερινότητάς μας, ως κινητήριες δυνάμεις αλλαγής της θέασής μας στον κόσμο.
Ένας συγκερασμός ποιοτικών εκδηλώσεων, με διαφορετική αφετηρία αλλά με κοινό προορισμό, θα πλουτίσει, για 15 ημέρες, τον πολιτιστικό μας βίο, με λυτρωτικές εμπειρίες συμπόρευσής μας με ταξιδευτές που κατέκτησαν τα οράματά τους, με δημιουργούς που εμπλούτισαν την πνευματική παρακαταθήκη της πόλης, με καθημερινούς ανθρώπους που διαχειρίστηκαν ηρωικά τον πόνο και την απουσία ελπίδας.
Το φετινό Αναγεννησιακό Φεστιβάλ μάς προσκαλεί να γίνουμε αναπόσπαστο μέρος μιας ολοζώντανης, αέναης καλλιτεχνικής «Προσωπογραφίας». Της δικής μας.
Ο Δήμαρχος Ρεθύμνης Γιώργος Μαρινάκης
H Οργανωτική Επιτροπή του
28ου Αναγεννησιακού Φεστιβάλ
Προσωπογραφίες : Ρεθυμνιωτών
Άνθρωποι, φαινομενικά καθημερινοί, της πόλης του Ρεθύμνου, του τότε ή του σήμερα, με μια εξαιρετική καταγεγραμμένη ιστορία προϊόν έρευνας, αναδύονται μέσα από 4 σκηνοθετημένους μονολόγους. Τα κείμενα που οι ίδιοι ή κάποιοι άλλοι συνέγραψαν γι’ αυτούς αφορούν στις εξαιρετικές συνθήκες κάτω από τις οποίες η αναγεννησιακή-αναγεννητική δύναμη της ανθρώπινης φύσης εκδηλώνεται και μας ενδυναμώνει.
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ΚΠΙΣ Νιάρχος, Αθήνα
ποίηση Νάσου Βαγενά
Όταν ένας ποιητής αναπολεί τα παιδικά του χρόνια εστιάζοντας σ’ ένα ιδιαίτερα αγαπημένο του πρόσωπο, τότε μπορείς να συγκινηθείς, να χαμογελάσεις, να προβληματιστείς, να μάθεις…. Ο Νάσος Βαγενάς δημιουργεί μια ποιητική μυθιστορία στη Δράμα του 1940-50, της αγαπημένης του θείας (αδελφής της γιαγιάς του), μιας γυναίκας απλής και καθημερινής, μα τόσο ουσιαστικής και ιδιαίτερης, που έκανε ποίηση χωρίς να το ξέρει… Και γιατί να το ξέρει άλλωστε; Η Πανωραία ήξερε να αισθάνεται σε βάθος, να αγαπά ό,τι αξίζει (τα πουλιά, τα λουλούδια, τα τραγούδια, τη ζωή, τα παιδιά) και να αποστρέφεται αυτό που προκαλεί πόνο (τα όπλα, τους τοκογλύφους, τους θύτες, τα τραγούδια που έλεγαν για νίκες).
Μέσα σε 58 μόλις στιγμιότυπα – αναμνήσεις του ποιητή σκιαγραφείται η προσωπικότητα μιας γυναίκας που έχοντας ζήσει τρεις κατοχές και έναν εμφύλιο πόλεμο, όχι μόνο δεν πτοείται από τη φρίκη, αλλά έχει κατορθώσει να εκτιμά την ουσία της απλότητας και να κοιτά τον θάνατο στα μάτια με μια μοναδική στωικότητα. Η Πανωραία, η Δραμινή θεία του Νάσου Βαγενά, είναι εκείνη η ακαταλαβίστικη, παράξενη γιαγιά των παιδικών μας χρόνων, που ωστόσο θα τρέχαμε να κρυφτούμε στην αγκαλιά της και ν’ ακούσουμε το γλυκό της λόγο, γιατί απλά θα ήταν πάντα εκεί για μας… Και σαν το καλό βιβλίο που χρειάζεται τον χρόνο του για να αποκαλυφθεί, έτσι και στην ενηλικίωσή μας η θεία Πανωραία μαγεύει με τη μεστότητα των λόγων και των συμβουλών της.
λίγα λόγια για το έργο
Η Πανωραία είναι η ποιητική βιογραφία μιας γυναίκας που έζησε στη Δράμα στο πρώτο κομμάτι του 20ού αιώνα, ιδωμένη μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, του ανιψιού της του αγαπητού, προνομιακού ακροατή και παρατηρητή της Πανωραίας, ο οποίος, αφηγούμενος αναδρομικά τις αναμνήσεις του από εκείνη, δεν επεμβαίνει, δεν εξηγεί, δεν υπομνηματίζει τα λόγια και τις πράξεις της. Στα στιγμιότυπα, εν είδει κινηματογραφικών σεκάνς, που επιλέγει παραδειγματικά να ανακαλέσει, αφήνει να λάμψει, μεστός μέσα στην παράδοξη απλότητά του, ο ποιητικός λόγος.
«Η Πανωραία μοιάζει με τον τρελό του χωριού που κατορθώνει να δει τα πράγματα μέσα στην απόλυτη διαύγειά τους (κάποτε και με ειρωνική απόσταση). Κι αυτό γιατί, έχοντας ζήσει τρεις κατοχές κι έναν εμφύλιο πόλεμο, δεν περιμένει πλέον άλλη φρίκη να γνωρίσει. Φαινομενικά αποκομμένη από την τρέχουσα καθημερινότητα (ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει γι’ αυτήν), ζει σε έναν δικό της κόσμο, εφιαλτικό περισσότερο παρά ονειρικό, όπου βιώνει πιο έντονα και εντατικά το δράμα της ανθρώπινης κατάστασης. Έτσι, αυτή η παράξενη γριά με τις κρυπτικές φράσεις και τις τελετουργικές συνήθειες εγγράφει στο σώμα και την ψυχή της τα πάθη της πόλης και ανάγεται σε σύμβολό της, γίνεται η φωνή και η συνείδησή της…» όπως αναφερόταν στο πρόγραμμα της πρώτης παράστασης (ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, σκηνοθεσία Θοδωρής Γκόνης).
Το νέο ανέβασμα δε φιλοδοξεί να αποτυπώσει την ιστορία μιας πόλης, της Δράμας εν προκειμένω, μέσα από την ιστορία της Πανωραίας, όπως είχε επιχειρήσει η σκηνοθεσία του Θοδωρή Γκόνη, αλλά να ανιχνεύσει τη σχέση της γυναίκας αυτής με τον εαυτό της, τον ανιψιό της και τον περίγυρό της. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ηθοποιοί δεν περιορίζονται σε δύο, όπως στο πρώτο ανέβασμα, αλλά ο αριθμός τους έχει διπλασιαστεί. Η ομάδα επέλεξε το συγκεκριμένο έργο κυρίως εξαιτίας της ποιότητας του ποιητικού του λόγου, όσες δυσκολίες κι αν παρουσιάζει αυτός στη διαδικασία της δραματοποίησης. Συμπληρωματικά, ωστόσο, βάρυνε κατά την επιλογή και η ειδική σχέση του ποιητή με το Ρέθυμνο, την πόλη και το Πανεπιστήμιό της, αφού ο Νάσος Βαγενάς υπήρξε βασικό στέλεχος του Τμήματος Φιλολογίας στα πρώτα κρίσιμα χρόνια της λειτουργίας του, σημαδεύοντας γενιές και γενιές νέων φιλολόγων με τη διδασκαλία του, κάποιοι από αυτούς σήμερα μέλη της ομάδας “Αντίβαρο”. Έτσι, η ομάδα θεωρεί πολύ μεγάλη τιμή αλλά και ευθύνη τόσο το γεγονός ότι ο ποιητής εμπιστεύτηκε τη συλλογή του στο Αντίβαρο, όσο και ότι παρευρέθη στην πρεμιέρα του έργου την 1η του Απρίλη.
Εθνική Λυρική Σκηνή
Προσκαλώντας τέσσερις ομάδες από την περιφέρεια να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο ολοκαίνουργιο θέατρό της και να ενδυναμωθούν με σεμινάρια και κοινές δράσεις, η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εγκαινιάζει ένα πρόγραμμα που προσπαθεί να σπάσει την καλλιτεχνική απομόνωση της επαρχίας και να ρίξει γέφυρες για σύνδεση με καλλιτέχνες και ομάδες που δραστηριοποιούνται εκτός κέντρου.
«Η οργάνωση της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής είναι σαφέστατα συγκεντρωτική και ξεκινάει από την πρωτεύουσα προς την Περιφέρεια της χώρας. Ωστόσο, εκατοντάδες φορείς και ομάδες της Περιφέρειας παράγουν κάθε χρόνο ενδιαφέρον καλλιτεχνικό έργο, παλεύοντας με την έλλειψη ενδιαφέροντος, που είναι απόρροια της έλλειψης χρηματοδότησης, αλλά και της έλλειψης επαρκούς προβολής του έργου τους» υπογραμμίζει στην ιστοσελίδα της συγκεκριμένης δράσης η ΕΛΣ. Με στόχο, λοιπόν, να ανατρέψει αυτή την παράδοση καλεί στη φιλόξενη στέγη της τέσσερα σχήματα:
1. ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης. Σε συνεργασία με τα Μουσικά Γυμνάσια Σιάτιστας και Πτολεμαΐδας.
2. Συνεργείο Μουσικού Θεάτρου (Σ.Μου.Θ.) Λάρισας.
3. Τμήμα Μουσικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου, Κέρκυρα.
4. Ομάδα “Αντίβαρο”, Ρέθυμνο με την Πανωραία του Νάσου Βαγενά
Η επιλογή της Πανωραίας του Νάσου Βαγενά που ανεβάζει η ομάδα του Ρεθύμνου θεωρείται ιδιαίτερα εύστοχη. Η ποιητική συλλογή του βραβευμένου ποιητή και πανεπιστημιακού δασκάλου δραματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία από το “Αντίβαρο” και αποτέλεσε φέτος την καταληκτήρια παράσταση του ομώνυμου Φεστιβάλ που γίνεται στο Ρέθυμνο. Ο ποιητής προσκλήθηκε στην πόλη όπου δεκαετίες πριν δίδαξε τους φοιτητές του νεαρού τότε Πανεπιστημίου, είδε την παράσταση και έγραψε ειδικά για το “Αντίβαρο” ακόμα δυο ποιήματα που δεν περιλαμβάνονται στην συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Ο χρόνος που μεσολάβησε από το τέλος του Φεστιβάλ Αντίβαρο μέχρι τις παραστάσεις στο ΚΠΙΣ Νιάρχος έδωσε την ευκαιρία στην ομάδα να ενσωματώσει τα δυο νέα ποιήματα και να τα δέσει οργανικά με την παράσταση.
Αμερική, λίγο μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Κλερ Άρτσερ ζει σε έναν πύργο μαζί με τον δεύτερο σύζυγό της Χάρι και περνά ατέλειωτες ώρες στο θερμοκήπιό της, προσπαθώντας να δημιουργήσει νέα είδη φυτών. Έχει φτάσει στο σημαντικότερο και πιο ριψοκίνδυνο πείραμά της, την «Ανάσα της ζωής», και η πλήρης αφοσίωσή της σ’αυτό, κάνει το οικογενειακό και φιλικό της περιβάλλον να ανησυχεί ιδιαίτερα. Η σύγκρουση δεν αργεί να έρθει: καθώς η Κλερ κλείνει τη θέρμανση του σπιτιού διοχετεύοντάς την όλη στο θερμοκήπιο, εισβάλλουν όλοι στο προσωπικό της άβατο για να πάρουν το πρωινό τους εκεί. Η Κλερ δεν μπορεί να εργαστεί κάτω από αυτές τις συνθήκες και η τελική ρήξη θα έχει αναπάντεχα αποτελέσματα…
Η βραβευμένη με Pulitzer, Σούζαν Γκλάσπελ, επηρεασμένη από τη διδασκαλία του Πλάτωνα και τις πρώιμες φροϋδικές θεωρίες αλλά και από τον Δαρβίνο και τον Νίτσε, δημιουργεί μια αντισυμβατική ηρωίδα, η οποία απορρίπτει εντελώς τους παραδοσιακούς γυναικείους ρόλους της εποχής: της μητέρας, της συζύγου, της ερωμένης, της γυναίκας που δεν μπορεί να δημιουργήσει αλλά πρέπει να παραμείνει στάσιμη. Η Κλερ πιστεύει ότι η εξέλιξη μπορεί να επιτευχθεί όχι από τη φυσική ροή των πραγμάτων αλλά με αποφασιστικό και βίαιο τρόπο. Φέρνει τα φυτά στα βιολογικά τους όρια προκειμένου να δημιουργηθεί το «καινούργιο». Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο θα έρθει και το «καινούργιο» για τους ανθρώπους. Εναντιώνεται σε οτιδήποτε την κρατά εγκλωβισμένη στο «παλιό», χωρίς ποτέ να γίνεται κατανοητή από τους οικείους της. Γι’ αυτούς, η Κλερ βρίσκεται στα όρια τρέλας και λογικής και προσπαθούν με κάθε μέσο να την επαναφέρουν στη συμβατικότητά της. Εκείνη, όμως, θα συνεχίσει ως το τέλος να διεκδικεί τη διαφορετικότητα ακολουθώντας τον μοναδικό δρόμο που πιστεύει πως θα έχει αποτέλεσμα. Κι αυτός ο δρόμος περνάει μόνο μέσα από την καταστροφή.
λίγα λόγια για την συγγραφέα
Η συγγραφέας αναδείχτηκε θεατρικά μέσα από τον κύκλο των Provincetown Players, ενός σχήματος που στηρίχτηκε κυρίως σε τρεις κομβικές προσωπικότητες. Στην ίδια, στον σύζυγό της Τζωρτζ Κραμ Κουκ και στον Ευγένιο Ο’ Νηλ. Η Γκλάσπελ, αν και κατάφερε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 να αποσπάσει ένα βραβείο Pulitzer, παρέμεινε για πολύ καιρό αγνοημένη καθώς η βαριά σκιά του Ο’ Νηλ -με τον οποίο μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία στη γραφή- έπεσε για δεκαετίες πάνω της και σχεδόν την εξαφάνισε. Πρόσφατα, ωστόσο, η αξία της ανακαλύφθηκε εκ νέου στις ΗΠΑ, διοργανώθηκε ένα συνέδριο με αποκλειστικό θέμα τη δραματουργία της στο Λονδίνο και οι συγγραφικές αρετές της, ο πρωτοποριακός τρόπος της γραφής της και οι ακραίες προοδευτικές απόψεις της τράβηξαν την προσοχή πολλών μελετητών, που δεν άργησαν να εντοπίσουν τις πηγές της.
Πέρα από τον σταθερό «διάλογο» με τα έργα του Ο’ Νηλ διαπιστώθηκε ότι η Γκλάσπελ έχει επηρεαστεί από τους Νίτσε και Φρόυντ. Στο συγκεκριμένο έργο πάντως που ο Δημήτρης Βαρελάς μετέφρασε Στα Όρια βασίζεται κυρίως στην αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα. Η Γκλάσπελ καταδικάζει απερίφραστα τους «θαυματοποιούς» και παρακολουθεί τη ζωή μιας γυναίκας στη μεσοπολεμική Αμερική που προσπαθεί με όλες της τις δυνάμεις να καταφέρει να βγει από το σπήλαιο έξω στο φως. Η αντιμετώπιση του περίγυρου είναι αυτή ακριβώς που έχει προβλέψει ο Πλάτωνας.
Η λατρεία του κύκλου των Provincetown Players στον αρχαίο ελληνικό κόσμο δε φαίνεται μόνο από τις επιδράσεις των σχετικών έργων στα αντίστοιχα της Γκλάσπελ ή του Ο’ Νηλ, αλλά ακόμα πιο χειροπιαστά από το γεγονός ότι λίγους μήνες μετά το ανέβασμα του έργου στη Νέα Υόρκη ο σύζυγός της, Τζωρτζ Κραμ Κουκ, ήρθε για να μείνει μόνιμα στους Δελφούς, και λίγο αργότερα πέθανε- φορώντας όπως πάντα την παραδοσιακή ελληνική φορεσιά- από μια ασθένεια που του μετέδωσε ο σκύλος του. Η κόρη του ζεύγους πήρε μέρος λίγα χρόνια αργότερα στον χορό των Ωκεανίδων στις πρώτες Δελφικές Γιορτές του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού, καθώς η σκέψη για τη διοργάνωσή τους απασχολούσε και τον ίδιο τον Κουκ.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Μανώλης Σειραγάκης
Μετάφραση/ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά: Δημήτρης Βαρελάς
Βρέμη, 1814. Η Γκέσε Γκότφριντ είναι εγκλωβισμένη στο κοινωνικό και οικογενειακό της περιβάλλον. Κόρη και αδερφή, σύζυγος και μητέρα, ερωμένη και φίλη, αναζητά τον τρόπο να ζήσει τη ζωή που θέλει εκείνη και που πιστεύει ότι αρμόζει σε κάθε γυναίκα μα και σε κάθε άνθρωπο γενικότερα. Στην πορεία της προς την ελευθερία, από θύμα θα γίνει θύτης, θα μετατραπεί σε μια μηχανή θανάτου που δολοφονεί όποιον θεωρεί ότι αποτελεί εμπόδιο στην επιθυμία της για αγάπη, ανεξαρτησία και ευτυχία.. Σπουδή πάνω στην ελευθερία, παραβολή για τον ρόλο της εξουσίας στις ανθρώπινες σχέσεις, το Ελευθερία στη Βρέμη είναι εμβληματικό έργο του πληθωρικού και αμφιλεγόμενου αντικομφορμιστή κινηματογραφιστή και συγγραφέα Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Γραμμένο το 1971, το έργο εντυπωσιάζει με την κρυστάλλινη καθαρότητα με την οποία ο κορυφαίος εκπρόσωπος της γερμανικής αβάν-γκαρντ ανατέμνει τις διαπροσωπικές σχέσεις για να αναδείξει τη σαρωτική δύναμη της εξουσίας οπουδήποτε άνθρωπος εμπλέκεται με άνθρωπο. Με όχημα την αληθινή ιστορία μιας κατά συρροήν δολοφόνου του 19ου αιώνα, ο Φασμπίντερ γράφει ένα έργο «κλασικό», αποτυπώνοντας με δωρική λιτότητα την εναγώνια αναζήτηση της Γκέσε Γκότφριντ να κατανοήσει τον κόσμο και να ζήσει ειρηνικά με τους «άλλους».
Αν και χαρακτηρίζεται ποιμενικό δράμα είναι στην ουσία της μια γλυκιά κωμωδία με θέμα -τι άλλο- τον Έρωτα. Γραμμένη στα τέλη του 16ου αιώνα, είναι το πιο οικείο στους Ρεθυμνιώτες κλασικό έργο. Εκτυλίσσεται στον Ψηλορείτη, ενώ δε λείπουν οι αναφορές στα κοντινά βουνά Κέντρος και Κουλούκωνας.
Γραμμένη στον γνωστό δεκαπεντασύλλαβο που κυριαρχεί στα έργα του Κρητικού θεάτρου, η Πανώρια είναι ένα τραμπάλισμα ανάμεσα σε μνήμες απροσδιόριστες από ένα μακρινό και, την ίδια ώρα, πολύ κοντινό παρελθόν (τα καλοκαίρια μας στο χωριό) κι από την άλλη ένα ανάλαφρο σχόλιο για το παιχνίδι, που με όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις, παραμένει το δημοφιλέστερο στις ηλικίες από 5 έως 95 ετών.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία- Επιλογή στίχων: Μανώλης Σειραγάκης
Πρωτότυπη Μουσική: Στέλιος Ζουμαδάκης
Κοστούμια: Κάλλη Καραδάκη
Κατασκευή Σκηνικού
Πρόβατα (πάνω σε σχέδιο του Νίκου Εγγονόπουλου): Μαρία Γαλεράκη, Νίκος Γιουκάκης
Κρήνη Ριμόντι: Ματθαίος Γιαννούτσος
Αφίσα: Γιώργος Χρόνης
Το πρωτοποριακό έργο του Καζαντζάκη θεωρείται το πιο μοντέρνο θεατρικό που έχει βγει από τη γραφίδα του. Γραμμένο την περίοδο που ήταν ακόμα φοιτητής, συγγενεύει φανερά με κομβικά έργα της ευρωπαϊκής θεατρικής πρωτοπορίας όπως, χαρακτηριστικά, με το Κεκλεισμένων των Θυρών του Ζαν Πωλ Σαρτρ και με το Περιμένοντας τον Γκοντό του Σάμιουελ Μπέκετ. Σημαντική διαφορά, ωστόσο, αποτελεί το γεγονός ότι το έργο του κρητικού στοχαστή και δραματογράφου είναι γραμμένο μερικές δεκαετίες νωρίτερα από τα αντίστοιχα των δυο Ευρωπαίων ομότεχνών του.
Μια ακόμα ιδιοτυπία της Κωμωδίας είναι ότι σε σχέση με τα υπόλοιπα θεατρικά του Καζαντζάκη λείπει το μέγεθος και η χαρακτηριστική του πληθωρικότητα. Το έργο είναι ένα σύντομο μονόπρακτο (η παράσταση διαρκεί 50΄) μέσα στη διάρκεια του οποίου ο Καζαντζάκης καταφέρνει να δώσει συμπυκνωμένες- αλλά απόλυτα κατανοητές- μερικές από τις βασικότερες φιλοσοφικές του θέσεις, από κείνες που του έδωσαν μια τόσο ξεχωριστή θέση στα παγκόσμια γράμματα.
Υπόθεση
Σ’ ένα πολυτελές δωμάτιο, που- όπως σημειώνει ο Καζαντζάκης- είναι ο εγκέφαλος του ανθρώπου «την ώρα του ψυχομαχητού», δυο γέροι μιλούν για τη ζωή τους περιμένοντας κάποιον· ο ένας ήταν άνθρωπος του στοχασμού και ο άλλος της εμπειρίας και των απολαύσεων.
Σιγά-σιγά, αρχίζουν να έρχονται διάφοροι άνθρωποι: ένα μικρό κορίτσι, ένας ευσεβής και φανατικός ασκητής, μια μοιχαλίδα, ένας νέος που φοβάται τον θάνατο, ένας σακατεμένος εργάτης, ο «άφρων» της Καινής Διαθήκης, η μαυροφορεμένη μητέρα του κοριτσιού, μια γριά, ένας αμίλητος και υπερήφανος νέος, μια καλόγρια. Ο ασκητής σχολιάζει επικριτικά κάθε νέα άφιξη και διαρκώς επιβεβαιώνει ότι ο αναμενόμενος θα έρθει τα μεσάνυχτα, συνεπώς όλοι πρέπει να είναι προετοιμασμένοι και εγρήγοροι.
Όμως, τα μεσάνυχτα περνούν και δεν έρχεται κανείς…
[Από την επίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου Καζαντζάκη]
Το έργο του μεγάλου κρητικού λογοτέχνη παραδόξως αγνοήθηκε στην Ελλάδα για περισσότερο από 100 χρόνια, ενώ στο εξωτερικό δεν έχει περάσει απαρατήρητο, αντίθετα έχει μεταφραστεί (σε 4 γλώσσες) και παρασταθεί. Μια ακόμα παράστασή του στο εξωτερικό (Λονδίνο) έγινε τον περασμένο Μάιο. Η ομάδα “Αντίβαρο” έρχεται τώρα να το αξιοποιήσει κι εδώ για την πρώτη της εμφάνιση και να ξαναθέσει έτσι επί τάπητος το ζήτημα της θεατρικότητας ή αντιθεατρικότητας των έργων του Καζαντζάκη. Μέχρι σήμερα τα καθεαυτό θεατρικά έργα του μεγάλου κρητικού θεωρούνταν σχεδόν απρόσιτα, μεγαλεπήβολα, υψιπετή, πληθωρικά, εξαιρετικά απαιτητικά από πλευράς σκηνικών προδιαγραφών. Όλα αυτά έτειναν να μας ωθήσουν να θεωρήσουμε τα έργα του ξεπερασμένα, ενώ η κατηγορία της αντιθεατρικότητας έχει ακουστεί από τις πρώτες κιόλας παραστάσεις έργων του στη σκηνή. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία για μας είναι ότι καταπιανόμαστε με ένα από τα έργα του εκείνα που δε θεωρούνταν αξιόλογα ακόμα κι από τους υποστηρικτές του θεατρικού του ύφους, ένα από τα έργα που παρόλο που γράφτηκε στη νιότη του, δεν μπόρεσε να τραβήξει το ενδιαφέρον κανενός Έλληνα σκηνοθέτη και κανενός ελληνικού θιάσου. Ανασύρουμε το έργο αυτό, όχι μόνο με τη λογική ότι είναι αξιόλογο και άδικα παραγκωνισμένο, αλλά και με τη φιλόδοξη προσδοκία ότι θα κάνουμε το θεατρικό κοινό να επανεξετάσει τα πιο παραγνωρισμένα έργα του μεγάλου συγγραφέα ή να δει με άλλη ματιά ακόμα και τα ήδη παιγμένα. Εξαιρετική γοητεία άσκησε στην ομάδα από την άλλη η συγγένεια του έργου με έργα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας όπως το Κεκλεισμένων των Θυρών του Ζαν Πωλ Σαρτρ και το Περιμένοντας τον Γκοντό του Σάμιουελ Μπέκετ, παρόλο που το έργο του Καζαντζάκη προηγήθηκε αρκετές δεκαετίες από τα αντίστοιχα ξένα.
