Φιλοκτήτης του Σοφοκλή

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας Δραματουργική επεξεργασία, Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου

Λίγα λόγια για το έργο

Ο “Φιλοκτήτης” αποτελεί την πρώτη περιγραφή ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας στην ανθρώπινη ιστορία. Ο Φιλοκτήτης είναι όχι μόνο ο πιο μοναχικός από τους ήρωες του Σοφοκλή αλλά και ο πιο αποτρόπαια αδικημένος. Στην Ιλιάδα ο Φιλοκτήτης αναφέρεται για την Aπουσία του από τον Τρωικό Πόλεμο -η εξορία τον απέκλεισε από τις ηρωικές αφηγήσεις, τον εξαίρεσε από τον ηρωικό κόσμο-. Αναφέρεται να έχει εκστρατεύσει μαζί με τους Έλληνες στην Τροία με επτά πλοία. Όμως δεν φτάνει ποτέ στην Τροία, καθώς τον δαγκώνει ένα ιερό υδρόβιο φίδι, στο νησί Χρύσα. Οι Ατρείδες (Αγαμέμνων και Μενέλαος) εξορίζουν τον Φιλοκτήτη στη Λήμνο, γιατί δεν αντέχουν τη δυσοσμία της πληγής του και τις φωνές του από τους πόνους, που διαταράσσουν όλο το στρατόπεδο. Ζει, εδώ και δέκα χρόνια, σε μια σπηλιά ολομόναχος, άρρωστος, με μόνο εφόδιο τα περίφημα τόξα του Ηρακλή, τα οποία του χάρισε ο ίδιος ο ήρωας όταν ο Φιλοκτήτης τον έσωσε. Στη Λήμνο φτάνουν ο Οδυσσέας και ο Νεοπτόλεμος, από την Τροία, για να πείσει ο Νεοπτόλεμος τον Φιλοκτήτη να τους ακολουθήσει στην Τροία, μια και ο χρησμός του μάντη Έλενου λέει πως οι Έλληνες θα κερδίσουν τον πόλεμο μόνο με τα ανίκητα βέλη του Ηρακλή, τα οποία κατέχει ο Φιλοκτήτης. Ο Οδυσσέας προτρέπει τον Νεοπτόλεμο να ξεγελάσει τον Φιλοκτήτη και να τον πάρει μαζί του στην Τροία. Τον προτρέπει να θυσιάσει για μια φορά τη συνείδηση του, προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. «Φύση ή εκπαίδευση, τι από τα δύο υπερέχει;». Εδώ, η διαλεκτική τίθεται σε διάζευξη με τη βία και τον δόλο. Το έργο επικεντρώνεται στον άνθρωπο και στον αγώνα του. Το κάθε πρόσωπο διακρίνεται από τη σπουδαιότητα που δίνει στη μια ή στην άλλη αξία (την ηθική του), αλλά και από την έμφαση που τη χρησιμοποιεί, καθρεφτίζοντας, έτσι, τον χαρακτήρα του (ψυχολογία). Ο καθένας δεν αντιπροσωπεύει παρά μόνο τη δική του επιλογή, τη δική του θέληση, την ανθρώπινη κρίση του. Με άλλα λόγια η ψυχολογία αρχίζει με την ηθική. Η ηθική είναι αυτή που ανοίγει πρώτη τους δρόμους της εσωτερικότητας. Αναδεικνύονται, έτσι, πολιτικά ζητήματα, τίθενται ζητήματα αξιών (φιλία, συνεργασία, συμπόνια, δικαιοσύνη) και συνδέονται με την αρρώστια και την οδύνη αλλά και με τη θεραπεία. Μια θεραπεία πολυδιάστατη σε κυριολεκτικό και μεταφορικό επίπεδο. Ένα εκπληκτικό μάθημα εκπαίδευσης στην ενσυναίσθηση. Η ιστορία του Φιλοκτήτη αναδεικνύει την δυσκολία του αγώνα για επιβίωση έξω από την ανθρώπινη κοινωνία, αφού η μνήμη των άλλων είναι η απόδειξη ότι υπήρξαμε. Η θεραπεία συμβαίνει, και οι αλλαγές συντελούνται ασυνείδητα και βοηθούν στην ανάληψη ευθύνης του θεραπευόμενου και στην αύξηση των επιλογών του. Εδώ, ο Σοφοκλής πλησιάζει περισσότερο, κατά παράδοξο τρόπο, στην ψυχολογία του ασυνειδήτου, είναι πιο κοντά στον Φρόιντ απ’ όσο ο Ευριπίδης. Η «σχέση» των δύο ηρώων του δράματος που αναπτύσσεται σταδιακά, είναι αυτή που βοηθά τους δύο ήρωες να θεραπευτούν, έστω κι αν ξεκινά από τη μια πλευρά με δόλιο σκοπό. Όμως η σχέση αυτή είναι θεραπευτική διότι, εντέλει, χτίζεται πάνω στη βαθιά πίστη και εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του ανθρώπου να αντισταθεί και να μετατρέψει τη δυσλειτουργία σε υγεία, ψυχική και σωματική. Η ομάδα Elephas tiliensis με βάση την εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα εστιάζει στην σκιαγράφιση της θεραπευτικής λειτουργίας των ηρώων και ερευνά τους εσωτερικούς μηχανισμούς που οδηγούν στη συνεξέλιξή τους.

Συντελεστές

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

Δραματουργική επεξεργασία, Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου

Μουσική: Παύλος Παυλίδης

Σκηνικά, Κοστούμια: Ιωάννα Πλέσσα

Φωτισμοί: Βασίλης Κλωτσοτήρας

Υπέρτιτλοι: supertitles

Παίζουν οι ηθοποιοί:

Γιούλα Μπούνταλη

Ειρήνη Μπούνταλη

Δημήτρης Αγαρτζίδη

Ευχαριστούμε την “supertitles” για την ευγενική παραχώρηση των υπερτίτλων.