Πανωραία

ποίηση Νάσου Βαγενά

Όταν ένας ποιητής αναπολεί τα παιδικά του χρόνια εστιάζοντας σ’ ένα ιδιαίτερα αγαπημένο του πρόσωπο, τότε μπορείς να συγκινηθείς, να χαμογελάσεις, να προβληματιστείς, να μάθεις…. Ο Νάσος Βαγενάς δημιουργεί μια ποιητική μυθιστορία στη Δράμα του 1940-50, της αγαπημένης του θείας (αδελφής της γιαγιάς του), μιας γυναίκας απλής και καθημερινής, μα τόσο ουσιαστικής και ιδιαίτερης, που έκανε ποίηση χωρίς να το ξέρει… Και γιατί να το ξέρει άλλωστε; Η Πανωραία ήξερε να αισθάνεται σε βάθος, να αγαπά ό,τι αξίζει (τα πουλιά, τα λουλούδια, τα τραγούδια, τη ζωή, τα παιδιά) και να αποστρέφεται αυτό που προκαλεί πόνο (τα όπλα, τους τοκογλύφους, τους θύτες, τα τραγούδια που έλεγαν για νίκες).

Μέσα σε 58 μόλις στιγμιότυπα – αναμνήσεις του ποιητή σκιαγραφείται η προσωπικότητα μιας γυναίκας που έχοντας ζήσει τρεις κατοχές και έναν εμφύλιο πόλεμο, όχι μόνο δεν πτοείται από τη φρίκη, αλλά έχει κατορθώσει να εκτιμά την ουσία της απλότητας και να κοιτά τον θάνατο στα μάτια με μια μοναδική στωικότητα. Η Πανωραία, η Δραμινή θεία του Νάσου Βαγενά, είναι εκείνη η ακαταλαβίστικη, παράξενη γιαγιά των παιδικών μας χρόνων, που ωστόσο θα τρέχαμε να κρυφτούμε στην αγκαλιά της και ν’ ακούσουμε το γλυκό της λόγο, γιατί απλά θα ήταν πάντα εκεί για μας… Και σαν το καλό βιβλίο που χρειάζεται τον χρόνο του για να αποκαλυφθεί, έτσι και στην ενηλικίωσή μας η θεία Πανωραία μαγεύει με τη μεστότητα των λόγων και των συμβουλών της.

λίγα λόγια για το έργο

Η Πανωραία είναι η ποιητική βιογραφία μιας γυναίκας που έζησε στη Δράμα στο πρώτο κομμάτι του 20ού αιώνα, ιδωμένη μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, του ανιψιού της του αγαπητού, προνομιακού ακροατή και παρατηρητή της Πανωραίας, ο οποίος, αφηγούμενος αναδρομικά τις αναμνήσεις του από εκείνη, δεν επεμβαίνει, δεν εξηγεί, δεν υπομνηματίζει τα λόγια και τις πράξεις της. Στα στιγμιότυπα, εν είδει κινηματογραφικών σεκάνς, που επιλέγει παραδειγματικά να ανακαλέσει, αφήνει να λάμψει, μεστός μέσα στην παράδοξη απλότητά του, ο ποιητικός λόγος. «Η Πανωραία μοιάζει με τον τρελό του χωριού που κατορθώνει να δει τα πράγματα μέσα στην απόλυτη διαύγειά τους (κάποτε και με ειρωνική απόσταση). Κι αυτό γιατί, έχοντας ζήσει τρεις κατοχές κι έναν εμφύλιο πόλεμο, δεν περιμένει πλέον άλλη φρίκη να γνωρίσει. Φαινομενικά αποκομμένη από την τρέχουσα καθημερινότητα (ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει γι’ αυτήν), ζει σε έναν δικό της κόσμο, εφιαλτικό περισσότερο παρά ονειρικό, όπου βιώνει πιο έντονα και εντατικά το δράμα της ανθρώπινης κατάστασης. Έτσι, αυτή η παράξενη γριά με τις κρυπτικές φράσεις και τις τελετουργικές συνήθειες εγγράφει στο σώμα και την ψυχή της τα πάθη της πόλης και ανάγεται σε σύμβολό της, γίνεται η φωνή και η συνείδησή της…» όπως αναφερόταν στο πρόγραμμα της πρώτης παράστασης (ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, σκηνοθεσία Θοδωρής Γκόνης). Το νέο ανέβασμα δε φιλοδοξεί να αποτυπώσει την ιστορία μιας πόλης, της Δράμας εν προκειμένω, μέσα από την ιστορία της Πανωραίας, όπως είχε επιχειρήσει η σκηνοθεσία του Θοδωρή Γκόνη, αλλά να ανιχνεύσει τη σχέση της γυναίκας αυτής με τον εαυτό της, τον ανιψιό της και τον περίγυρό της. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ηθοποιοί δεν περιορίζονται σε δύο, όπως στο πρώτο ανέβασμα, αλλά ο αριθμός τους έχει διπλασιαστεί. Η ομάδα επέλεξε το συγκεκριμένο έργο κυρίως εξαιτίας της ποιότητας του ποιητικού του λόγου, όσες δυσκολίες κι αν παρουσιάζει αυτός στη διαδικασία της δραματοποίησης. Συμπληρωματικά, ωστόσο, βάρυνε κατά την επιλογή και η ειδική σχέση του ποιητή με το Ρέθυμνο, την πόλη και το Πανεπιστήμιό της, αφού ο Νάσος Βαγενάς υπήρξε βασικό στέλεχος του Τμήματος Φιλολογίας στα πρώτα κρίσιμα χρόνια της λειτουργίας του, σημαδεύοντας γενιές και γενιές νέων φιλολόγων με τη διδασκαλία του, κάποιοι από αυτούς σήμερα μέλη της ομάδας “Αντίβαρο”. Έτσι, η ομάδα θεωρεί πολύ μεγάλη τιμή αλλά και ευθύνη τόσο το γεγονός ότι ο ποιητής εμπιστεύτηκε τη συλλογή του στο Αντίβαρο, όσο και ότι παρευρέθη στην πρεμιέρα του έργου την 1η του Απρίλη.

Εθνική Λυρική Σκηνή

Προσκαλώντας τέσσερις ομάδες από την περιφέρεια να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο ολοκαίνουργιο θέατρό της και να ενδυναμωθούν με σεμινάρια και κοινές δράσεις, η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εγκαινιάζει ένα πρόγραμμα που προσπαθεί να σπάσει την καλλιτεχνική απομόνωση της επαρχίας και να ρίξει γέφυρες για σύνδεση με καλλιτέχνες και ομάδες που δραστηριοποιούνται εκτός κέντρου. «Η οργάνωση της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής είναι σαφέστατα συγκεντρωτική και ξεκινάει από την πρωτεύουσα προς την Περιφέρεια της χώρας. Ωστόσο, εκατοντάδες φορείς και ομάδες της Περιφέρειας παράγουν κάθε χρόνο ενδιαφέρον καλλιτεχνικό έργο, παλεύοντας με την έλλειψη ενδιαφέροντος, που είναι απόρροια της έλλειψης χρηματοδότησης, αλλά και της έλλειψης επαρκούς προβολής του έργου τους» υπογραμμίζει στην ιστοσελίδα της συγκεκριμένης δράσης η ΕΛΣ. Με στόχο, λοιπόν, να ανατρέψει αυτή την παράδοση καλεί στη φιλόξενη στέγη της τέσσερα σχήματα:

1. ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης. Σε συνεργασία με τα Μουσικά Γυμνάσια Σιάτιστας και Πτολεμαΐδας.

2. Συνεργείο Μουσικού Θεάτρου (Σ.Μου.Θ.) Λάρισας.

3. Τμήμα Μουσικών Σπουδών Ιονίου Πανεπιστημίου, Κέρκυρα.

4. Ομάδα “Αντίβαρο”, Ρέθυμνο με την Πανωραία του Νάσου Βαγενά

Η επιλογή της Πανωραίας του Νάσου Βαγενά που ανεβάζει η ομάδα του Ρεθύμνου θεωρείται ιδιαίτερα εύστοχη. Η ποιητική συλλογή του βραβευμένου ποιητή και πανεπιστημιακού δασκάλου δραματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία από το “Αντίβαρο” και αποτέλεσε φέτος την καταληκτήρια παράσταση του ομώνυμου Φεστιβάλ που γίνεται στο Ρέθυμνο. Ο ποιητής προσκλήθηκε στην πόλη όπου δεκαετίες πριν δίδαξε τους φοιτητές του νεαρού τότε Πανεπιστημίου, είδε την παράσταση και έγραψε ειδικά για το “Αντίβαρο” ακόμα δυο ποιήματα που δεν περιλαμβάνονται στην συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Ο χρόνος που μεσολάβησε από το τέλος του Φεστιβάλ Αντίβαρο μέχρι τις παραστάσεις στο ΚΠΙΣ Νιάρχος έδωσε την ευκαιρία στην ομάδα να ενσωματώσει τα δυο νέα ποιήματα και να τα δέσει οργανικά με την παράσταση.

Συντελεστές

Ποιητικό κείμενο: Νάσος Βαγενάς

Σκηνοθεσία: Μανώλης Σειραγάκης

Μουσική επιμέλεια/διασκευή: Στέλιος Ζουμαδάκης

Τραγούδι: Στέλλα Σειραγάκη

Ούτι: Στέλιος Ζουμαδάκης

Σκηνικά – Κοστούμια: Κάλλη Καραδάκη

Φωτισμοί: Γιώργος Πριναράκης

Ερμηνεύουν:

Μιχάλης Καραμπάς

Στέλλα Σειραγάκη

Γιάννης Χατζηβασιλείου

Βιβή Χατζηκωτούλα